Όπως ορίζεται στο α. 231§1ΠΚ : «Όποιος εν γνώσει ματαιώνει τη δίωξη άλλου για κακούργημα ή πλημμέλημα που διέπραξε τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή.».
Θα πρέπει να υπογραμμισθεί στο σημείο αυτό ότι με την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το 2019 η παρούσα διάταξη τροποποιήθηκε με τη νέα να συνιστά επιεικέστερη ρύθμιση ως προς την απειλούμενη ποινή. Και τούτο διότι απειλείται πλέον ποινή φυλάκισης μέχρι τρία (3) έτη ή χρηματική ποινή, ενώ κατά το προϊσχύσαν δίκαιο προβλέπονταν μόνον ποινή φυλάκισης έως τρία (3) έτη. Η υπόθαλψη μένει ατιμώρητη αν ο υπαίτιος την τέλεσε υπέρ κάποιου οικείου του.
Στο άρθρο 231 ΠΚ, στην αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος συμπεριλαμβάνονται ο δράστης του εγκλήματος, το αντικείμενο του εγκλήματος, η πράξη της προσβολής του εννόμου αγαθού, το αποτέλεσμα της πράξης και η αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στην πράξη της προσβολής και το αποτέλεσμα.
Για την πλήρωση της ειδικής υποστάσεως του ως άνω αδικήματος απαιτείται να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (α) τέλεση από τον υποθαλπόμενο κακουργήματος ή πλημμελήματος, με δόλο ή από αμέλεια, (β) ματαίωση της δίωξης του υποθαλπόμενου και (γ) δόλο.
Κατά την τέλεση από τον υποθαλπόμενο οφείλουμε να γνωρίζουμε την πλέον αξιόποινη πράξη της υπόθαλψης αν αυτή αφορά οδήγηση υπό την επήρεια οινοπνεύματος βάσει 290Α ΠΚ. Ο υποθαλπόμενος πρέπει να είναι τρίτος, δηλαδή στο έγκλημα δεν συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο (ως συναυτουργός, ηθικός αυτουργός ή συνεργός). Το έγκλημα του υποθαλπόμενου μπορεί να τελέσθηκε με δόλο ή από αμέλεια ή να είναι και ιδιαίτερο και κατά το χρόνο της υπόθαλψης η πράξη του υποθαλπόμενου πρέπει να είναι διωκτέα.
Την πράξη τελεί αυτός που, εν γνώσει, ματαιώνει τη δίωξη άλλου, ήτοι την έναρξη ή εξακολούθηση της διαδικασίας ή την καταδίκη του για κακούργημα ή πλημ/μα που διέπραξε. Η πράξη τελείται ασχέτως αν η διωκτική αρχή παρεμποδίσθηκε, για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα, να θέσει τον υπαίτιο στη διάθεση της δικαιοσύνης ή να ασκήσει ποινική δίωξη και δεν αίρει την ευθύνη το γεγονός ότι η σύλληψη και η ποινική δίωξη επιτεύχθηκαν μεταγενέστερα.
Εκ του νόμου θα πρέπει ο δράστης του εγκλήματος, να έχει τουλάχιστον ενδεχόμενο δόλο, άρα δόλο οποιουδήποτε βαθμού για όλα τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, εκτός από τη ματαίωση της δίωξης για την οποία χρειάζεται τουλάχιστον άμεσος δόλο β΄ βαθμού. Η πράξη μπορεί να τελεσθεί και χωρίς τη γνώση ή ακόμη και παρά την αντίθεση του υποθαλπόμενου. Δεν απαιτείται και ακριβής γνώση περί της τέλεσης της προηγούμενης πράξης, αρκεί η συνείδηση ότι ο δράστης τέλεσε αξιόποινη πράξη.
Όπως προαναφέρθηκε, η υπόθαλψη μένει ατιμώρητη, αν ο υπαίτιος την τέλεσε υπέρ κάποιου οικείου του και όχι άλλου προσώπου. Κατά το άρθρο 13β ΠΚ «Οικείοι είναι όσοι συνδέονται με δεσμό νόμιμης συγγένειας σε ευθεία γραμμή, οι θετοί γονείς και τα θετά τέκνα, οι ανάδοχοι γονείς και τα ανάδοχα τέκνα, οι επίτροποι ή επιμελητές του υπαίτιου και όσοι βρίσκονται υπό την επιτροπεία ή επιμέλεια του υπαιτίου, οι σύζυγοι, οι συμβιούντες με σταθερή συμβίωση ή με σύμφωνο συμβίωσης, οι μνηστευμένοι, οι αδερφοί και οι σύζυγοί τους ή οι συμβιούντες ως ανωτέρω με αυτούς και οι μνηστήρες των αδερφών, ακόμη κι αν ο γάμος, η συμβίωση ή η μνηστεία έχουν λυθεί».
Εν συνεχεία, το έγκλημα της απόπειρας υπόθαλψης θεωρείται τετελεσμένο και όταν με την ενέργεια του υπαίτιου, επιτυγχάνεται η για μεγάλο ή και μακρό χρονικό διάστημα παρεμπόδιση της δικαστικής αρχής να θέσει τον υπαίτιο στη διάθεση της δικαιοσύνης ή και να ασκήσει κατ΄αυτού ποινική δίωξη. Παράλληλα δεν αποτελεί απόπειρα η ανεπιτυχής προσπάθεια να πεισθεί μάρτυρας να δώσει ψευδή κατάθεση. Σε πολλές περιπτώσεις στην εκτέλεση ενός εγκλήματος συμπράττουν πλείονες, χωρίς όμως η σύμπραξη τους να εμφανίζει τα χαρακτηριστικά της «συμμετοχής» ήτοι της συναυτουργίας, έμμεσης αυτουργίας, ηθικής αυτουργίας ή συνέργειας. Συρρέει λοιπόν αληθώς : με την παράβαση καθήκοντος, με απελευθέρωση κρατούμενου και με ψευδορκία.
Τέλος, δεν υπάρχει «εξάρτηση» που να καθιστά υποχρεωτική την αναβολή επί δίκης για υπόθαλψη, λόγω εκκρεμοδικίας της πράξης του υποθαλπέντος. Όταν υποθάλπεται οικείος, ο εισαγγελέας δεν ασκεί δίωξη καθόλου. Ήδη βάσει 63 του νέου ΚΠοινΔ δεν ζητείται πλέον από το δικαστήριο αποζημίωση ή χρηματική ικανοποίηση, αλλά τα ζημιωθέντα πρόσωπα παρίστανται μόνο «για την υποστήριξη της κατηγορίας». Παράσταση του ζημιωθέντος από την πράξη του υποθαλπόμενου χωρεί, παρόλο που το προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι το συμφέρον της δικαιοσύνης. Παράλληλα πρέπει να αναφέρεται στην καταδικαστική απόφαση από που προέκυπτε η υποχρέωση του κατηγορουμένου να καταγγείλει την αξιόποινη πράξη.
