Εξύβριση. Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 361 §1 ΠΚ : «Όποιος, εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης (άρθρα 362 και 363), προσβάλλει την τιμή άλλου με λόγο ή με έργο ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο τιμωρείται με φυλάκιση έως έξι μήνες ή χρηματική ποινή. Αν τελεί την πράξη δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω διαδικτύου, επιβάλλεται φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή.».
Η εξύβριση συνιστά έγκλημα υπαλλακτικώς μικτό, διακινδύνευσης και αποτελέσματος. Για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης της εξυβρίσεως απαιτείται η προσβολή της τιμής του υβριζόμενου, η οποία δε συνιστά περίπτωση δυσφημήσεως κατ’ α. 362 και 363 ΠΚ, με λόγο ή με έργο ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο.
Εξύβριση – Αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος
Η εξύβριση συνίσταται είτε σε αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας άλλου προσώπου με δυσφημιστικό ισχυρισμό ενώπιον μόνο του προσβαλλόμενου ή με εκφράσεις αξιολογικής κρίσεως ενώπιον του προσβαλλόμενου ή τρίτου, είτε σε οποιαδήποτε καταφρονητική συμπεριφορά. Ειδικότερα, η εκδήλωση της καταφρόνησης του υβριζόμενου θα πρέπει να διατυπωθεί από τον δράστη, γραπτώς ή προφορικώς, με λέξεις ή φράσεις που κατά την κοινή αντίληψη περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου του παθόντος-υβριζόμενου, είτε περιφρόνηση για τον τελευταίο από το δράστη, με τον πρώτο να γνωρίζει ότι με μια τέτοια ενέργεια προσβάλλει την τιμή του άλλου.
Η τιμή λαμβάνεται υπό ευρεία έννοια και συνίσταται στην αξίωση όπως το άτομο μη τυγχάνει από κάποιον άλλον αρνητικής αξιολογικής κρίσης ή μεταχείρισης τέτοιας, που να δηλώνει έλλειψη εκτίμησης του δράστη προς τον παθόντα, σχετικά με τη συνολική του αξία, ήτοι τόσο την ηθική όσο και την κοινωνική. Η προσφορότητα δε των εκφράσεων για την προσβολή της τιμής εκτιμάται κατά την κοινή αντίληψη και όχι με κριτήρια υποκειμενικά, δηλαδή θα πρέπει κατά αντικειμενική κρίση να είναι προσβλητικές της τιμής και της υπόληψης άλλου.
Για την ορθή εκτίμηση της καταφρονητικής συμπεριφοράς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι περιστάσεις, μεταξύ των οποίων η ηλικία, η κοινωνική θέση, το επίπεδο μόρφωσης τόσο του δράστη όσο και του θιγόμενου, καθώς επίσης και οι κρατούσες στον αντίστοιχο περίγυρο αντιλήψεις, ακόμα δε και η τοπική συνήθεια χρησιμοποίησης ορισμένων λέξεων ή φράσεων, καθόσον η εξύβριση είναι έννοια αξιολογική και σχετική. Και τούτο διότι η ίδια έκφραση που δεν θεωρείται υβριστική όταν τελείται υπό ορισμένες συνθήκες τόπου, χρόνου, αιτίας και περιβάλλοντος, μπορεί να είναι υβριστική όταν τελείται κάτω από άλλες συνθήκες.
Περαιτέρω, απαιτείται η εξωτερίκευση της πρόθεσης αυτής γραπτά είτε προφορικά με λέξεις, εκφράσεις ή όποιο άλλο τρόπο που κατά την κοινή αντίληψη περιέχει προσβολή της τιμής, με την εκδήλωση αυτή να δύναται να λάβει χώρα με δυσφημιστικό ισχυρισμό ενώπιον είτε μόνο του προσβαλλόμενου, είτε και με εκφράσεις αξιολογικής κρίσης ενώπιον του προσβαλλόμενου ή τρίτου ή οποιαδήποτε άλλη καταφρονητική συμπεριφορά.
Εξύβριση – Υποκειμενική υπόσταση του αδικήματος
Ως προς την υποκειμενική υπόσταση της εξυβρίσεως απαιτείται δόλος του δράστη, αρκεί και ο ενδεχόμενος, ο οποίος περιλαμβάνει τη γνώση ότι η εκδήλωση είναι πρόσφορη να παράγει εξωτερικά την εντύπωση καταφρόνησης ορισμένου προσώπου και τη βούληση, όπως η τοιαύτη εκδήλωση περιέλθει σε γνώση του άλλου. Άλλως, ο απαιτούμενος δόλος συνίσταται στην πρόθεση του δράστη να προσβάλλει την τιμή του παθόντος με το χρησιμοποιηθέν μέσο και με γνώση ότι η τέτοιου είδους οικειοθελής ενέργειά του προσβάλλει την τιμή του παθόντος, υπό την έννοια ότι ο δράστης θέλει ή αποδέχεται να προσβάλλει άλλον, ενυπάρχουσας της animus juriandi. Ειδικός σκοπός εξύβρισης δεν απαιτείται και ως εκ τούτου αρκεί συνεπώς και η καταφρόνηση με σκοπό τον αστεϊσμό, τη σάτιρα κλπ. Τετελεσμένο δε είναι το έγκλημα ευθύς όταν η ύβρις περιήλθε σε γνώση του υβριζόμενου ή του τρίτου, υπό την προϋπόθεση ότι αρκεί ο άλλος να αντιληφθεί την εκδήλωσή της.
Ως προς την ποινική κύρωση της εξυβρίσεως
Η διάταξη στην οποία στοιχειοθετείται το αδίκημα της εξυβρίσεως είναι επικουρική των διατάξεων περί της δυσφημήσεως [«εκτός από τις περιπτώσεις της δυσφήμησης (άρθρα 362 και 363)»], οπότε και επί συνδρομής των οποίων η πρώτη δεν τυγχάνει εφαρμογής. Σημειωτέον δε ότι με την τροποποίηση του ΠΚ δυνάμει του ν.4619/2019 προστέθηκε στην ανωτέρω διάταξη επιβαρυντική περίσταση, κατά την οποία επιτείνεται η ποινή του βασικού αδικήματος κατά την περίπτωση που η πράξη τελείται δημόσια ή μέσω διαδικτύου.
Η ειδική περίπτωση της εξυβρίσεως με ομαδικό χαρακτηρισμό
Για να γίνει δεκτό ότι η τιμή ενός προσώπου προσβάλλεται μέσω ενός ομαδικού χαρακτηρισμού θα πρέπει η υποτιμητική εκδήλωση να στρέφεται κατά ενός ευσύνοπτου κύκλου προσώπων για το δράστη, ούτως ώστε να δύναται η καταφρονητική εκδήλωση να θεωρηθεί ότι στηρίζεται σε προσωπική του εμπειρία και επαφή, η οποία να του παράσχει την αφορμή προκειμένου να κρίνει έκαστο μέλος της εν λόγω ομάδος. Θα πρέπει έτσι για να καταφάσκει η τέλεση εξυβρίσεως εν προκειμένω να είναι δυνατό η υπό εξέταση εκδήλωση να συσχετισθεί κατά το αντικειμενικό της νόημα με ορισμένα άτομα, ενώ συνάμα θα πρέπει ο παθών να συγκαταλέγεται μεταξύ των μελών της ομάδας, καθώς επίσης και ο δράστης να μετήλθε κατ’ αντικειμενική κρίση την ομαδική καταφρονητική εκδήλωση, ώστε να εκφέρει έμμεσα μέσω αυτής κρίση περιφρονητική για καθένα από τα μέλη της ομάδας υπό την δική του ατομικότητα και μοναδικότητα νοούμενο.
Ο δικηγόρος ποινικολόγος Ιωάννης Μπαρκαγιάννης έχοντας χειριστεί πολυάριθμες σχετικές υποθέσεις διαθέτει τόσο την πείρα όσο και τη γνώση για την άρτια και αποτελεσματική σας εκπροσώπηση σε υποθέσεις που αφορούν στο αδίκημα της εξυβρίσεως.
Βιβλιογραφία
Μαργαρίτης, Μ. Μαργαρίτη Α. 2020. ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ: Ερμηνεία-Εφαρμογή. Αθήνα: Π.Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ. 4η έκδοση. σελ. 1038 κ. επ.
Χαραλαμπάκης, Α. 2021. Ο ΝΕΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ – Ερμηνεία κατ’ άρθρο του Ν 4619/2019 – Τόμος Δεύτερος (Άρθρα 235-469). Αθήνα: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. σελ. 2658 κ. επ.
