Στο άρθρο 259 του Π.Κ. ορίζεται ότι «Υπάλληλος που με πρόθεση παραβαίνει τα καθήκοντα της υπηρεσίας του με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο όφελος ή να βλάψει το κράτος ή κάποιον άλλο τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή, αν η πράξη αυτή δεν τιμωρείται με άλλη ποινική διάταξη». Από τη γραμματική ερμηνεία του άρθρου προκύπτει ότι πρόκειται για γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, καθώς είναι αναγκαία η ύπαρξη στο πρόσωπο του δράστη της ιδιότητας του υπαλλήλου σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 13 στοιχ. α’. Για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος απαιτείται η παράβαση όχι απλού υπαλληλικού καθήκοντος, αλλά καθήκοντος της υπηρεσίας του υπαλλήλου, το οποίο καθορίζεται και επιβάλλεται στον υπάλληλο από το νόμο ή από διοικητική πράξη ή απορρέει από τις ιδιαίτερες οδηγίες της προϊσταμένης αρχής ή ενυπάρχει στην ίδια τη φύση της υπηρεσίας και αναφέρεται στην έκφραση από αυτόν της θελήσεως της πολιτείας, μέσα στον κύκλο των δημοσίων υποθέσεων και ενεργειών στις σχέσεις της απέναντι στους τρίτους. Το έγκλημα τελείται με πράξη, αλλά και με παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας.
Για την πλήρωση της υποκειμενικής υπόστασης απαιτείται δόλος οποιουδήποτε βαθμού, ακόμα και ενδεχόμενος που επικαλύπτει τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, δηλαδή ότι με πρόθεση παραβαίνει τα υπηρεσιακά του καθήκοντα. Επιπλέον, ως έγκλημα υπερχειλούς υποκειμενικής υπόστασης περιλαμβάνει επίσης και τον σκοπό προσπορισμού παράνομου περιουσιακού οφέλους ή βλάβης του κράτους ή τρίτου. Άρα ο υπάλληλος πρέπει να τελεί την πράξη του και ταυτοχρόνως αυτή, η ίδια πράξη σύμφωνα με την φύση της και τον τρόπο τέλεσης της, να είναι πρόσφορη να οδηγήσει σε αυτό το αποτέλεσμα. Η επίτευξη του αποτελέσματος εντοπίζεται σε μεταγενέστερο στάδιο που επισυμβαίνει η ουσιαστική αποπεράτωση του εγκλήματος και συνεπώς το έγκλημα είναι τετελεσμένο ήδη από την πράξη και ας μην έχει επιτευχθεί το όφελος ή η βλάβη. Ωστόσο, ο αυτουργός πρέπει να πράττει αποβλέποντας σε αυτόν τον σκοπό και η πράξη του πρέπει να συνδέεται αιτιωδώς με την πραγμάτωση του συγκεκριμένου σκοπού. Επεξηγηματικά, η παράβαση θα πρέπει να είναι αν όχι το μόνο, τουλάχιστον αναγκαίο μέσο για την επίτευξη της επιδιωκόμενης ωφέλειας ή βλάβης. Σε περίπτωση που ο υπάλληλος διαθέτει διακριτική ευχέρεια κατά την άσκηση των καθηκόντων του, η υπέρβαση των ακραίων ορίων της ευχέρειας του μπορεί να πληρεί τον συγκεκριμένο εγκληματικό τύπο.
Όσον αφορά την ποινική μεταχείριση επιφυλάσσεται ποινή φυλάκισης έως δύο έτη ή χρηματική ποινή. Η συγκεκριμένη διάταξη τιμωρεί την παράβαση των υπηρεσιακών καθηκόντων και όχι εν γένει των υπαλληλικών καθηκόντων και επισύρει και πειθαρχικές κυρώσεις. Μάλιστα, η ρήτρα απόλυτης επικουρικότητας που εμπεριέχει την καθιστά αρκετά ευκολόχρηστη στη δικαστηριακή πρακτική, καθώς θεωρητικά δύναται να εφαρμοστεί σε κάθε περίπτωση που η πράξη δεν τιμωρείται από άλλη διάταξη. Εξ αυτού του γεγονότος πρέπει να γίνεται προσεκτική διάκριση και in concreto για το πότε μια συμπεριφορά εμπίπτει στο πλαίσιο του κυρωτικού κανόνα. Φυσικά, κάθε συμπεριφορά που είναι παράνομη κατά την εκτέλεση του καθήκοντος ή συνιστά κακή χρήση της δημόσιας εξουσίας δεν υπάγεται αναγκαία στο άρθρο 259 ΠΚ. Τέλος, επειδή η ιδιότητα του υπαλλήλου είναι αναγκαία για τη θεμελίωση του αξιοποίνου, η έλλειψη της στο πρόσωπο κάποιου συμμέτοχου αντιμετωπίζεται με την τιμώρηση με την ποινή του αυτουργού ελαττωμένη κατ’ άρθρο 83 ΠΚ (άρθρο 49 ΠΚ).
Κατά την ποινική διαδικασία, το Δημόσιο ή τα Ν.Π.Δ.Δ. μπορούν να παρασταθούν και να δηλώσουν υποστήριξη της κατηγορίας εναντίον υπαλλήλου τους, καθώς αντλούν έννομο συμφέρον από την άμεση ζημία που επέρχεται στην αξιοπιστία τους συνεπεία της καταχρηστικής συμπεριφοράς του εργαζομένου τους. Θεωρούνται δε άμεσα παθόντες ως φορείς δημοσίας εξουσίας, καθώς επιφορτίζονται με τη διασφάλιση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη χρηστότητα τους και στο κύρος τους. Εξάλλου, προεξέχον προστατευόμενο έννομο αγαθό της διάταξης είναι το δημόσιο συμφέρον και η εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας εξουσίας. Βέβαια, αυτό δεν αποκλείει να είναι άμεσα ζημιωθείς και κάποιος τρίτος, απλός πολίτης που εθίγη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Χαραλαμπάκης. 2016. ΕΠΙΤΟΜΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ – ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ. Αθήνα: Π.Ν. ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ
