Απάτη με υπολογιστή κατ’ α. 386Α ΠΚ
Σύμφωνα με το άρθρο 386Α § 1ΠΚ – Απάτη με υπολογιστή: «Όποιος, με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος, βλάπτει ξένη περιουσία, επηρεάζοντας το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας επεξεργασίας δεδομένων υπολογιστή: α) με τη μη ορθή διαμόρφωση προγράμματος υπολογιστή, β) με τη χωρίς δικαίωμα παρέμβαση σε πληροφοριακό σύστημα, γ) με τη χρησιμοποίηση μη ορθών ή ελλιπών ψηφιακών δεδομένων υπολογιστή, ιδίως δεδομένων αναγνώρισης της ταυτότητας, δ) με τη χωρίς δικαίωμα εισαγωγή, αλλοίωση, διαγραφή, μετάδοση ή εξάλειψη ορθών ψηφιακών δεδομένων υπολογιστή, ιδίως ψηφιακών δεδομένων αναγνώρισης της ταυτότητας, ή ε) με τη χωρίς δικαίωμα αξιοποίηση λογισμικού προορισμένου για τη μετακίνηση χρημάτων ή νομισματικής αξίας τιμωρείται με φυλάκιση, και αν η ζημία που προξενήθηκε είναι ιδιαίτερα μεγάλη, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή. Αν η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ, επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή.».
Η παρούσα διάταξη προστέθηκε δυνάμει του άρθρου 5 του ν.1805/1988 προκειμένου να τιμωρήσει την καλούμε και ως «ηλεκτρονική απάτη», αποτελώντας μια περίπτωση computer crime, δηλαδή εγκλήματος που τελείται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Συνιστά δε ιδιώνυμο έγκλημα σε σχέση με την απάτη, διαφέρει όμως απ’ αυτήν ως προς το ότι για αυτή δεν υπάρχει παραπλάνηση και περιουσιακή διάθεση του φυσικού προσώπου, όπως στην κοινή απάτη του α.386 ΠΚ.
Ηλεκτρονική απάτη
Το έγκλημα της απάτης με υπολογιστή τελείται όταν η περιουσιακή βλάβη επέρχεται όχι με την παραπλάνηση ενός φυσικού προσώπου που είναι αρμόδιο να λαμβάνει αποφάσεις ή να διενεργεί έλεγχο ή να εγκρίνει ή να χορηγεί, αλλά αποκλειστικά και μόνο με τον επηρεασμό των στοιχείων του υπολογιστή, δηλαδή με την επέμβαση του δράστη κατά τον προγραμματισμό του συστήματος και την επεξεργασία των δεδομένων σε οποιαδήποτε φάση της λειτουργίας του υπολογιστή.
Έτσι, δε στοιχειοθετείται καν απάτη του α. 386 ΠΚ στην περίπτωση που ο δράστης επεμβαίνει ευθέως στην εξέλιξη του προγράμματος ή και στα μηχανικά μέρη του υπολογιστή και με μη ορθή διαμόρφωση του προγράμματος ή με τη χρησιμοποίηση κατά τον προγραμματισμό του συστήματος μη ορθών ή ελλιπών στοιχείων, προκαλεί αποτέλεσμα διαφορετικό από εκείνο που θα προέκυπτε από τη διαδικασία της επεξεργασίας των στοιχείων, με αποτέλεσμα έτσι να βλάπτει την ξένη περιουσία προς όφελος αυτού ή τρίτου. Ο Δικηγόρος Ποινικολόγος Γιάννης Μπαρκαγιάννης, έχει αναλάβει με επιτυχία δεκάδες ανάλογες υποθέσεις.
Σημειωτέον μάλιστα ότι όταν, χωρίς να γίνεται επέμβαση στη διαμόρφωση του προγράμματος ή στην εφαρμογή του, χρησιμοποιείται ο υπολογιστής ως μέσο ή όργανο με την πληκτρολόγηση αναληθών ποσών και παραπλανάται με αυτόν τον τρόπο τρίτος που προβαίνει σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή, η οποία επιφέρει την περιουσιακή βλάβη, τότε στοιχειοθετείται κοινή απάτη και όχι απάτη με υπολογιστή, όπως αυτή τυποποιείται στο α. 386Α ΠΚ.
Θα πρέπει δε να επισημανθεί ότι κοινή απάτη στοιχειοθετείται και κατά την περίπτωση όπου η περιουσιακή βλάβη επέρχεται με την παραπλάνηση φυσικού προσώπου αρμόδιου να λαμβάνει αποφάσεις ή να ενεργεί έλεγχο ή να εγκρίνει ή να χορηγεί.
Ως προς την ειδική υπόσταση του αδικήματος της «απάτης με υπολογιστή»
Ειδικότερα, ως προς το βασικό έγκλημα της §1 απαιτείται επηρεασμός του αποτελέσματος μιας διαδικασίας επεξεργασίας δεδομένων υπολογιστή, η οποία μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους: α) με τη μη ορθή διαμόρφωση προγράμματος υπολογιστή, β) με τη χωρίς δικαίωμα παρέμβαση στη λειτουργία προγράμματος ή συστήματος υπολογιστή, γ) με τη χρησιμοποίηση μη ορθών ή ελλιπών δεδομένων υπολογιστή και ιδίως δεδομένων αναγνώρισης της ταυτότητας, δ) με τη χωρίς δικαίωμα εισαγωγή, αλλοίωση, διαγραφή ή εξάλειψη δεδομένων υπολογιστή ή ε) με τη χωρίς δικαίωμα αξιοποίηση λογισμικού προορισμένου για τη μετακίνηση χρημάτων.
Ως μη ορθή διαμόρφωση του προγράμματος πρέπει να νοηθεί προ πάντων η καλούμενη χειραγώγηση του προγράμματος που επιχειρείται εξ αρχής ή μεταγενέστερα με αποτέλεσμα την μη ορθή επεξεργασία των εισαγόμενων δεδομένων του Η/Υ. Μάλιστα, η μη ορθή διαμόρφωση προγράμματος μπορεί να λάβει χώρα και με τη δημιουργία ενός νέου προγράμματος δια του οποίου ο δράστης θα προβεί στην αλλοίωση (προσθήκη ή εξάλειψη) λογικών βημάτων όπως π.χ. με την απομάκρυνση στοιχείων ή με την αποκάλυψη δεδομένων. Μη ορθή δε είναι η διαμόρφωση όταν το πρόγραμμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην περιουσία άλλου ή να την αυξήσει και έτσι η λειτουργία του προγράμματος αποκλίνει από την κοινωνικά αποδεκτή αποστολή του για την οποία προορίζεται.
Ως χρησιμοποίηση μη ορθών ή ελλιπών στοιχείων νοείται συνήθως η παρατηρηθείσα στην πράξη και συχνά χειραγώγηση της εισαγωγής δεδομένων. Η εισαγωγή μπορεί να γίνει από το δράστη όχι μόνο άμεσα, δηλαδή με το χειρισμό από τον ίδιο του τον Η/Υ, αλλά και έμμεσα, δηλαδή δια του προσώπου που τον χειρίζεται, αν ο τελευταίος ενεργεί χωρίς δόλο (έμμεση αυτουργία). Αν δε και ο χειριστής ενεργεί δολίως, τότε αυτός είναι ο αυτουργός, ενώ ο παρακινήσας τελεί ως ηθικός αυτουργός. Ελλιπή είναι τα στοιχεία και όταν παρασιωπούνται κατά παράβαση υποχρέωσης αληθινά γεγονότα. Τα εγκλήματα απάτης πλήτουν το έννομο αγαθό της περιουσίας.
Επιπλέον, απαιτείται να επέλθη και βλάβη της ξένης περιουσίας υπό την έννοια ότι ο επηρεασμός των στοιχείων του Η/Υ θα πρέπει να επιφέρει ως άμεσο αποτέλεσμα παράνομη περιουσιακή μετατόπιση, ενώ δεν απαιτείται να είναι γνωστοί οι ζημιωθέντες (ΟλΑΠ 1059/95 ΠΧ ΜΣΤ 97).
Τέλος, για την πλήρωση της ειδικής υποστάσεως επιβάλλεται υποκειμενική υπαιτιότητα, δηλαδή ο υπαίτιος θα πρέπει να τελεί την πράξη αυτή με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος («υπερχειλής δόλος»), καθώς και αιτιώδης σύνδεσμος.
Μορφές εκδήλωσης της εγκληματικής συμπεριφοράς κατ΄α.386Α ΠΚ
Περαιτέρω, το αδίκημα που τυποποιείται στο ως άνω άρθρο αναφέρεται σε εγκλήματα ηλεκτρονική απάτης, όπου παραποιημένα ψηφιακά δεδομένα, παραπλανητικά μηνύματα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή ακόμη και ιοί οδηγούν τα θύματα σε απώλεια περιουσίας. Συνήθη περίπτωση συνιστά η απατηλή αποκόμιση στοιχείων πιστωτικών καρτών, μέσω της αποστολής μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που προσομοιάζουν σε μηνύματα τα οποία θα μπορούσαν να προέρχονται από την τράπεζα του παθόντος (phishing) και μέσω αυτών ζητείται από το εκάστοτε θύμα να επιβεβαιώσει στην απάντησή του τους κωδικούς πρόσβασης στον τραπεζικό του λογαριασμό.
Ως εκ τούτου ο δράστης κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκτά τους απαιτούμενους κωδικούς πρόσβασης και εν συνεχεία με τα δεδομένα αυτά εισχωρεί στο ηλεκτρονικό σύστημα τραπεζικών συναλλαγών της εκάστοτε τράπεζας και μεταφέρει χρηματικά ποσά σε άλλους τραπεζικούς λογαριασμούς ή τα χρησιμοποιεί προκειμένου να πραγματοποιήσει ηλεκτρονικές αγορές στο διαδίκτυο.
Επιπροσθέτως, άλλη μορφή εκδήλωσης της ως άνω εγκληματική συμπεριφοράς λαμβάνει χώρα μέσω προσβολής του εκάστοτε υπολογιστή με ιό, ο οποίος παρουσιάζει ότι ο εν λόγω χρήστης του υπολογιστή έχει παραβιάσει τη νομοθεσία περί ηλεκτρονικής πορνογραφίας, πειρατείας ή άλλων σχετικών νόμων, «κλειδώνοντας» τον υπολογιστή και εμφανίζοντας στην οθόνη μια υποτιθέμενη εικόνα προερχόμενη από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, η οποία προτρέπει το χρήστη-παθόντα να καταβάλει ένα χρηματικό ποσό ως πρόστιμο προκειμένου να μην ασκηθεί εις βάρος του ποινική δίωξη και να «ξεκλειδώσει» ο υπολογιστής του.
Τέλος, στην παρούσα περίπτωση εντάσσονται και περιπτώσεις επηρεασμού ακόμη και με σύννομη χρήση ορθών στοιχείων, ήτοι μέσω τραπεζικής πιστωτικής ή χρεωστικής τραπεζικής κάρτας που έχει περιέλθει στην κατοχή του δράστη με κλοπή. Προσοχή με τα links που σας στέλνουν από τα Social Media.
Απάτη με υπολογιστή κατά του Δημοσίου
Όπως ορίζεται στην §3 του ως άνω άρθρου: «Αν η απάτη με υπολογιστή στρέφεται άμεσα κατά του νομικού προσώπου του Ελληνικού Δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και η ζημία που προκλήθηκε υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες (1.000) ημερήσιες μονάδες. Η πράξη αυτή παραγράφεται μετά είκοσι (20) έτη.».
Στην παράγραφο αυτή υπάγεται η απάτη με υπολογιστή της §1 η οποία στρέφεται άμεσα κατά του Δημοσίου, ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ και η ζημία που προκλήθηκε μέσω αυτής υπερβαίνει συνολικά το ποσό των 120.000 Ευρώ, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πράξη αυτή υπόκειται σε εικοσαετή (20) παραγραφή.
