fbpx

Μετατροπή της ποινής σε χρηματική και παροχή κοινωφελούς εργασίας

Σύμφωνα με το άρθρο 82 του προϊσχύσαντος Ποινικού Κώδικα, προβλεπόταν η δυνατότητα μετατροπής της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ο νέος νόμος 4619/2019 ήρθε και κατήργησε το θεσμό της μετατροπής της περιοριστικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική κυρίως με το σκεπτικό ότι –σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου-  πρόκειται για ένα μέτρο άδικο καθότι γίνεται διαφορετικά αντιληπτό από άτομα τα οποία διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα και διαφορετικά από εκείνους που δε διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για την πληρωμή της μετατραπείσας ποινής.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 ΠΚ για την αρχή της αναδρομικής ισχύος του ηπιότερου νόμου «Αν από την τέλεση της πράξης ως την αμετάκλητη εκδίκασή της ίσχυσαν περισσότερες διατάξεις νόμων, εφαρμόζεται αυτή που στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί στην ευμενέστερη μεταχείριση του κατηγορουμένου». Συνεπώς, η διάταξη του άρθρου 82 παλαιού ΠΚ και η δυνατότητα μετατροπής της ποινής, τυγχάνουν και σήμερα εφαρμογής στις περιπτώσεις των αδικημάτων τα οποία έχουν τελεστεί πριν τη 1.7.2019 όπου και έλαβε χώρα η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα.

Μετατροπή της ποινής σε χρηματική (άρθρο 82 παρ. 1-3 ΠΚ).

Ποινικό Δίκαιο

Η παρ. 1 του άρθρου 82 παλαιού ΠΚ ορίζει ότι η περιοριστική της ελευθερίας ποινή που δεν υπερβαίνει το ένα έτος μετατρέπεται σε χρηματική ποινή ή πρόστιμο. Η περιοριστική της ελευθερίας ποινή που είναι μεγαλύτερη από ένα έτος και δεν υπερβαίνει τα δύο μετατρέπεται σε χρηματική ποινή, εκτός αν ο δράστης είναι υπότροπος και το δικαστήριο και το δικαστήριο με απόφαση του ειδικά αιτιολογημένη κρίνει ότι απαιτείται η μη μετατροπή της για να αποτραπεί ο δράστης από την τέλεση άλλων αξιόποινων πράξεων. Η περιοριστική της ελευθερίας ποινή που είναι μεγαλύτερη από  δύο έτη και δεν υπερβαίνει τα πέντε μετατρέπεται σε χρηματική ποινή, εκτός αν το δικαστήριο με απόφαση του ειδικά αιτιολογημένη κρίνει ότι απαιτείται η μη μετατροπή της για να αποτραπεί ο δράστης από την τέλεση άλλων αξιόποινων  πράξεων.

Η χορήγηση της δυνατότητας μετατροπής συναρτάται με το είδος και το ύψος της τελικά επιβληθείσης ποινής (ποινή φυλάκισης έως πέντε έτη). Για το λόγο αυτό και στις περιπτώσεις κακουργημάτων, όταν κατ’ εφαρμογή των διατάξεων περί ελαφρυντικών περιστάσεων (άρθρα 83 και 83 ΠΚ) επιβάλλεται αντί της προβλεπόμενης ποινής κάθειρξης, ποινή φυλάκισης, τότε η μετατροπή είναι εφικτή.

Στις περιπτώσεις όπου η περιοριστική της ελευθερίας ποινή απειλείται στο νόμο παράλληλα με χρηματική ποινή, η μετατροπή της είναι καθ’ όλα εφικτή στην περίπτωση που η χρηματική απειλή απειλείται σωρευτικά με την στερητική της ελευθερίας ποινή. Αντιθέτως, στις περιπτώσεις όπου η στερητική της ελευθερίας ποινή απειλείται διαζευκτικά με τη χρηματική ποινή τότε, κατά μια άποψη, δεν είναι εφικτή η μετατροπή της. Αυτό διότι τίθεται το ερώτημα μήπως υπάρχει αντίφαση από το γεγονός ότι η προτίμηση επιβολής της περιοριστικής της ελευθερία έχει να κάνει με το ότι αυτή είναι αναγκαία για να αποτρέπει τον  καταδικασθέντα από την τέλεση άλλων πράξεων στο μέλλον, οπότε η μετατροπή της σε χρηματική αντιστρατεύεται την παραπάνω διαπίστωση.

Η παράγραφος 2 άρθρου 82 προϊσχύσαντος ΠΚ, το ποσό της μετατροπής καθορίζεται ειδικά με αιτιολογημένη δικαστική απόφαση, αφού ληφθεί υπόψη η προσωπική και οικονομική κατάσταση του δράστη, για τον προσδιορισμό της οποία λαμβάνονται υπόψη τα καθαρά έσοδα που έχει από την εργασία του κατά μέσο όρο κάθε μέρα, άλλα εισοδήματα και η περιουσία του καθώς και οι οικογενειακές του υποχρεώσεις ή άλλες υποχρεώσεις που μπορούν επίσης να συνυπολογισθούν από το δικαστήριο.

Στην παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι κάθε ημέρα φυλάκισης υπολογίζεται σε ποσό από τρία (3) έως εκατό (100) ευρώ και κάθε ημέρα κράτησης σε ποσό από ένα (1) έως εκατό (100) ευρώ.

Δοσοποίηση (άρθρο 82 παρ. 4 ΠΚ) – Μετατροπή της ποινής σε χρηματική

Η παράγραφος 4 του ως άνω άρθρου ορίζει τη δυνατότητα δοσοποιημένης καταβολής του ποσού που θα προκύψει από τη μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική ποινή. Το δικαστήριο εκτιμά ελεύθερα αν εκείνος που καταδικάστηκε μπορεί να καταβάλει αμέσως το σύνολο του ποσού της μετατροπής. Αν διαπιστωθεί ότι υπάρχει αδυναμία  άμεσης καταβολής ή ότι η καταβολή θα συνεπαγόταν την αδυναμία καταβολής αποζημίωσης στο θύμα, το δικαστήριο καθορίζει προθεσμία από δύο έως τρία έτη, ώστε μέσα σε αυτή να καταβάλει εκείνος που καταδικάστηκε το πιο πάνω ποσό σε δόσεις που ορίζει το ίδιο το δικαστήριο.

Μετατροπή της ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας (άρθρο 82 παρ. 5 ΠΚ).

Το άρθρο 98 του νόμος 4622/2019 αναστέλλει  την παροχή κοινωφελούς εργασίας είτε ως κύρια ποινή είτε ως δυνατότητα μετατροπής τμήματος της κύριας ποινής. Σκοπός της παρούσας αναστολής είναι αναδιοργάνωση ανασυγκρότηση των δομών της τοπικής αυτοδιοίκησης, ώστε η παροχή κοινωφελούς εργασίας να καθίσταται λυσιτελής. Το άρθρο 2 ΠΚ και η αρχή της αναδρομικής ισχύς του ηπιότερου νόμου ισχύει αντιστοίχως και για τη δυνατότητα παροχής κοινωφελούς εργασίας.

Στη διάταξη του άρθρου 82 παράγραφος 5 προϊσχύσαντος ΠΚ ορίζεται ότι, αν εκείνος που καταδικάστηκε δηλώσει ότι δε θα μπορέσει να καταβάλει αμέσως το σύνολο του ποσού της μετατροπής μέσα στην προθεσμία της προηγούμενης παραγράφου, το δικαστήριο μετατρέπει περεταίρω τη χρηματική ποινή ή το πρόστιμο εν όλω ή εν μέρει σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, εφόσον το ζητά εκείνος που καταδικάστηκε. Στην περίπτωση αυτή, το δικαστήριο ορίζει και τον αριθμό των ωρών κοινωφελούς εργασίας, που κυμαίνονται από 100 έως 240 ώρες για ποινή έως ένα έτος, 241 έως 480 ώρες για ποινή από ένα έως δύο έτη, 481 έως 720 ώρες για ποινή από δύο ως τρία έτη, 721 ως 960 ώρες για ποινή από τρία έως τέσσερα έτη και 961 έως 1.200 ώρες για ποινή από τέσσερα έως πέντε έτη, ενώ προσδιορίζει και προθεσμία όχι μεγαλύτερη από πέντε έτη για την εκτέλεσή τους.

Σύμφωνα με την παράγραφο 6 του ως άνω άρθρου, η κοινωφελής εργασία παρέχεται χωρίς αμοιβή σε υπηρεσίες του κράτους, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των νομικών προσώπων του δημοσίου τομέα ή σε μη κερδοσκοπικά κοινωφελή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή και άλλα. Την εκτέλεση κοινωφελούς εργασίας επιβλέπει ο επιμελητής κοινωνικής αρωγής, εκτός αν το δικαστήριο διατάξει διαφορετικά.

Αν η εργασία παρέχεται από εκείνον που καταδικάστηκε ελλιπώς ή πλημμελώς με δική του υπαιτιότητα, ο εισαγγελέας εκτέλεσης της ποινής μπορεί, λαμβάνοντας υπόψη τη συχνότητα και τη σοβαρότητα της παραβίασης των υποχρεώσεων από τον καταδικασθέντα να : α) προβεί σε προειδοποίηση εκείνου που καταδικάστηκε, β) παρατείνει την προθεσμία για την εκτέλεση της εργασίας μέχρι ένα έτος επιπλέον, γ) επιτρέψει την εκτέλεση της χρηματικής ποινής που είχε αρχικά επιβληθεί μετά τη μετατροπή της στερητικής της ελευθερίας ποινής, αφού αφαιρέσει το ποσό που αναλογεί στην ήδη εκτελεσθείσα ποινή παροχής κοινωφελούς εργασίας καθορίζοντας για κάθε τέσσερις ώρες εργασίας μία ημέρα, 5), δ) αυξήσει ή περιορίσει τον αριθμό ωρών  παροχής κοινωφελούς εργασίας μέσα στα όρια που αντιστοιχούν στη διάρκεια της στερητικής της ελευθερίας ποινής που επιβλήθηκε αρχικά, ε) διατάσσει την έκτιση της στερητικής της ελευθερίας ποινής που είχε επιβληθεί πριν από την μετατροπή (άρθρο 82 παρ. 7 ΠΚ).

Τέλος, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 82 παρ. 8 ΠΚ, αν μετά τη μετατροπή στερητικής της ελευθερίας ποινής σε χρηματική, επέρχεται ουσιώδης αλλαγή των όρων της προσωπικής και οικονομικής κατάστασης εκείνου που καταδικάστηκε, αυτός μπορεί να ζητήσει από το ίδιο το δικαστήριο προθεσμία ή διεύρυνση της προθεσμίας καταβολής της χρηματικής ποινής, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δύο έτη, ή τροποποίηση του ύψους της μετατροπής ή ακόμη μετατροπή της χρηματικής ποινής σε προσφορά κοινωφελούς εργασίας, στο μέτρο που ορίζει το δικαστήριο.

Βιβλιογραφία

Αριστοτέλης Ι. Χαραλαμπάκης, Α. 2016, ΕΠΙΤΟΜΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ-ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ, ΑΘΗΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ. 1η έκδοση. σελ. 637 κ.επ.

    Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο

    Σχετικά Άρθρα

    Καλέστε μας